Dychmygwch eich bod chi’n gallu adnabod unrhyw rywogaeth o blanhigion o’r darn lleiaf o ddeilen, hedyn, neu ronyn o baill – mae hyn yn bosibl trwy ddefnyddio codio-bar DNA.
Mae codio-bar DNA yn defnyddio darnau byrion o DNA er mwyn adnabod rhywogaethau. Ar draws y byd, mae gwyddonwyr yn gweithio gyda’i gilydd er mwyn codio-bar DNA popeth byw.
Cymru oedd y wlad gyntaf yn y byd i godio-bar DNA ei holl blanhigion blodeuol a chonifferau brodorol, yn sgil gwaith a arweiniwyd gan Ardd Fotaneg Genedlaethol Cymru. Mae’r gwaith hwn wedi darparu adnodd a phosibilrwydd enfawr ar gyfer ymchwilio i gadwraeth bioamrywiaeth a iechyd dynol, sydd ar gael i bob ymchwilydd drwy Data-Bas Côd-Bar Bywyd.
Mae ein casgliad Bar-godio DU bellach yn cwmpasu 1,473 o rywogaethau planhigion blodeuol a chonifferau brodorol y DU, a samplwyd 6,100 o blanhigion unigol. Eir ati deirgwaith i bennu cod bar DNA ar gyfer pob un o’r rhywogaethau planhigion gan ddefnyddio tri unigolyn gwahanol. Mae’r broses o adnabod rhywogaeth pob planhigyn hefyd yn cael ei gwirio gan arbenigwr. Rydym yn defnyddio rhanbarthau codau bar DNA planhigion rbcL, matK, ac ITS2. Cydnabyddir y codau bar DNA hyn yn rhyngwladol, ac fe’u defnyddir i greu dull gweithredu safonol ar gyfer ein holl ymchwilwyr.
Gellir cymharu unrhyw ddilyniant DNA anhysbys i’r data-bas, er mwyn darganfod pa blanhigyn ydyn nhw. Gwir bwysigrwydd y dechneg hon yw y gall hi adnabod rhywogaeth lle nad oedd yn bosibl gwneud hynny o’r blaen; o hedyn, gwraidd, graen paill, sampl o ysgarthion, cynnwys stumog, neu sampl amgylcheddol o’r awyr, pridd a dŵr.
Rydym yn defnyddio codau bar DNA i gefnogi ein hymchwil barhaus, gan edrych ar le y mae pryfed yn chwilota, darganfod ffynhonnell flodeuol mêl, a datgelu bioamrywiaeth pridd. Mae ein codau bar DNA hefyd yn cael eu defnyddio i ddeall symudiad paill ar gyfer dioddefwyr clefyd y gwair ac i helpu i ddeall strwythur cymunedau planhigion.
Cyhoeddiadau
Brown, M. R., Hollingsworth, P. M., Forrest, L. L., Hart, M. L., Leitch, I. J., Jones, L., Ford, C., de Vere, N., & Twyford, A. D. (2023). Genetic factors predict hybrid formation in the British flora. Proceedings of the National Academy of Sciences, 120(16)
Henniges MC, Powell RF, Mian S, Stace CA, Walker KJ, Gornall RJ, Christenhusz MJM, Brown MR, Twyford AD, Hollingsworth PM, Jones L, de Vere N, Antonelli A, Leitch AR, Leitch IJ. (2022). A taxonomic, genetic and ecological data resource for the vascular plants of Britain and Ireland. Scientific Data 9:1.
Jones, L., Twyford, A.D., Ford, C.R., Rich, T.C.G., Davies, H., Forrest, L.L., Hart, M.L., McHaffie, H., Brown, M.R., Hollingsworth, P.M., de Vere, N., (2021). Barcode UK: A complete DNA barcoding resource for the flowering plants and conifers of the United Kingdom. Molecular Ecology Resources 1–13.
Moorhouse-Gann, R. J., Dunn, J. C., de Vere, N., Goder, M., Cole, N., Hipperson, H. & Symondson, W. O. C. (2018) New universal ITS2 primers for high-resolution herbivory analyses using DNA metabarcoding in both tropical and temperate zones. Scientific Reports, 8, 8542.
Deiner, K., Bik, H. M., Mächler, E., Seymour, M., Lacoursière-Roussel, A., Altermatt, F., Creer, S., Bista, I., Lodge, D. M., de Vere, N., Pfrender, M. E. & Bernatchez, L. (2017) Environmental DNA metabarcoding: Transforming how we survey animal and plant communities. Molecular Ecology. 26, 21, p. 5872-5895.
Lim L, Crawley MJ, de Vere N, Rich T and Savolainen V (2014) A phylogenetic analysis of the British flora sheds light on the evolutionary and ecological factors driving plant invasions. Ecology and Evolution 4(22): 4258–4269.
de Vere, N., Rich, T.C.G., Ford, C.R., Trinder, S.A., Long, C., Moore, C.W., Satterthwaite, D., Davies, H., Allainguillaume, J., Ronca, S., Tatarinova, T., Garbett, H., Walker, K., Wilkinson, M.J., 2012. DNA Barcoding the Native Flowering Plants and Conifers of Wales. PLoS ONE 7, e37945.