Mae’r gwenyn unigol mawr yma yn edrych yn debyg i’r gwenyn mel (Apis mellifera) yn fras, ond pan wnewch chi sbïo yn agosach, allwch chi weld y gwahaniaeth. Bu’r fenyw gyda bandiau llydan, melyn golau ar ei abdomen a gwallt sinsir ar ei thoracs, a sut mae’r enw yn awgrymu maent yn bwydo ei nythaid yn gyfan gwbl gyda neithdar a phaill o flodau’r eiddew (Hedera helix). Mae’r gwenyn eiddew yn nythu mewn pridd rhydd (tywodlyd yn aml) ac mae’n well ganddynt ddefnyddio banciau a chlogwyni sy’n wynebu i’r de. Gan fod y gwenyn eiddew yn wenyn unigol, mae’r fenyw yn creu nyth ei hun ond yn aml gallwch weld agregiadau trwchus o filoedd o nythod. Hefyd, mae’r gwenyn gwrywaidd yn hedfan tu fas mynediad y nyth i gyd-fynd a’r menywod ac weithiau gall nifer o wenyn gwryw fynd ati i drio paru ag un fenyw, sy’n achosi clwstwr o wenyn.
mating ball of ivy bees Colletes hederae – there is a female somewhere in there, Branscombe Devon pic.twitter.com/P4MoGN5yuQ
— John Walters (@JWentomologist) October 11, 2018
Y gwenyn eiddew yw’r wenynen unigol olaf i ddod allan, yn ymddangos tua chanol i ddiwedd mis Medi ac yn hedfan tan ddechrau mis Tachwedd, sy’n eu gwneud yn eithaf hawdd i gydnabod. Mae’r rhan fwyaf o wenyn unigol wedi diflannu erbyn hyn, gyda rhai gwenyn turio yn ymddangos mor gynnar â Chwefror mewn rhai ardaloedd.
Er i’r gwenyn eiddew cyrraedd, bu wedi lledaenu dros dde Lloegr ac wedi cael eu gweld mor bell â gogledd Swydd Efrog (data BWARS cyn Rhagfyr 2017). Yng Nghymru, mae o wedi cael ei weld yn gynefinoedd arfordirol fel y Gwŷr, Sir Benfro a Llandudno, yn debyg oherwydd ei hoffter i nythu ar fanciau tywodlyd. Dydy Colletes hederae ddim wedi cael ei weld mewndir yn aml (yng Nghymru), ond cafodd e ei weld yn Llandeilo yn Medi 2017 (iRecord), tua 6-8 milltir yn bellach o’r arfordir na’r Ardd. Mae hwn yn gwneud i fi feddwl gall ei absenoldeb mewn rhannau o Gymru fod oherwydd mae yna ddiffyg cofnodi yn hytrach na’u bod ddim yn bodoli yn y mannau yma.
Yn ystod fy arolwg misol o flodau’r Ardd a’r ardal o amgylch, treuliais lawer o amser yn fis Medi a Hydref yn dodi fy mhen ymhlith planhigion eiddew i weld os alla i weld rhai, ond nid oeddwn yn llwyddiannus. Ges i ymdeimlad o obaith gan weld pethau’n hedfan o gwmpas, ond roedd y planhigion o hyd yn llawn picwn, pryfed hofran a gwenyn mel. Dal yn hyfryd i weld ond, yn anffodus dim beth oeddwn i yn chwilio amdano!
Ar ddiwedd mis Medi gwnes i fynd i dde Dyfnaint a meddyliais efallai fy mod yn gallu cael cyfle i weld y rhywogaeth ddirgel hon yr oeddwn wedi treulio wythnosau yn edrych am. Yn sicr, bum munud i mewn i’n dro cyntaf, fe welais ychydig bach o eiddew a dyna hi – yn llawn o Colletes hederae! Am weddill y penwythnos nes i weld rhai ar bron pob rhan o eiddew welais I, a ni nes i flino gweld nhw, yn ystyried faint o ymdrech nes i fynd i i ddarganfod y gwenyn yn yr Ardd. Rwy’n mynd i gadw llygad allan yn yr Ardd flwyddyn nesaf hefyd, gan efallai fe ddaw yn gyffredin yn Sir Gâr, gan edrych ar ei lwyddiant yng ngweddill y DU.
https://twitter.com/abigailjayne26/status/1045662229935329280?ref_src=twsrc%5Etfw
Felly, planhigyn y mae nifer o arddwyr yn meddwl am fel niwsans yn fuddiol iawn nid yn unig i’r gwenyn eiddew, ond am lawer o beillwyr arall fyd. Beth am adael rhan i fynd yn rhad yn eich gardd a gweld yr ymwelwyr fydd y blodau yn dod a’r Hydref nesaf?
Mae’r Gymdeithas Cofnodi Gwenyn, Picwn a Morgrug yn gweithio ar brosiect mapio hirdymor er mwyn monitro lledaeniad Colletes hederae ym Mhrydain. Os oes gennych unrhyw gofnodion o’r gwenyn nodedig hon, rhowch wybod iddyn nhw.